Чытаючы «Ідылію», увесь час ловіш сябе на думцы, наколькі ведаў і любіў В.У. Дунін-Марцін-кевіч фальклор, Народнымі песнямі, прыказ-камі, прымаўкамі літаральна перапоўнены ўвесь твор. Чытаеш і захапляепіся веданнем аўтара народнай творчасці. Носьбітамі фальк-лору ў «Ідыліі» з'яўляюцца простыя сяляне, але найболыд — Навум Прыгаворка.

Дзеянне ў камедыі адбываецца ў адным з глухіх палескіх засценкаў Шнскага павета, дзе ўсе лічаць сябе шляхцічамі. Двое такіх шлях-цічаў Іван Цюхай-Ліпскі і Ціхон Пратасавіцкі пасварыліся і нават пабіліся з-за таго, што адзін абазваў другога мужыком. За гэту «страшную абразу» Ліпскі падае на Пратасавіцкага ў суд. На разгляд справы прыязджае станавы прыс-таў Кручкоў з пісарам Шсулькіным.

Камедыя «Пінская шляхта» пісалася пасля адмены прыгоннага права і пасля паўстання тысяча васемсот шэсцьдзесят трэцяга года. Паўстанне закончылася паражэннем, і ў краі-не наступілі часы жорсткай рэакцыі. Душы-лася любая дэмакратычная думка. Царская вярхушка, баючыся новага ўздыму прагрэсіў-ных сіл, была толькі тым і занята, што адсоч-вала любыя павевы бунтарства з мэтай назаў-сёды вытравіць у людзей дух непакорнасці.

Асноўная тэма паэмы «Гапон» — паказ жыц-ця беларускага сялянства ў часы прыгону. 3 гісторыі мы ведаем, наколькі цяжкім і бяспраў-ным было становішча сялян у тую пару. Чала-век быў прывязаны да пана і поўнасцю залежаў ад яго. Адным з найстрашнейшых праяўлен-няў прыгонніцтва была рэкруцкая павіннасць — шматгадовая цяжкая салдацкая служба цару без згоды на тое маладога чалавека.

Побач з асноўнай тэмай — выкрыццё царскай судовай сістэмы — В. Дунін-Марцінкевіч у «Шнскай шляхце» закранае і іншыя тэмы. Адна з іх — тэма бацькоў і дзяцей. Гэта спрадвечная тэма. Яна прысутнічала ў творчасці пісьменні-каў, якія жылі да В. Дуніна-Марцінкевіча, якія жылі ў адзін з ім час, яе не абыходзяць і на-шыя сучаснікі.

Асоба В. Дуніна-Марцінкевіча доўно вядома ў гісторыі родная літаратуры.Ён па праву лічыцца заснавальнікам новай беларускай літаратуры.Зразумець значэнне дейнасці пісьменніка можна толькі склаўшы ў адзінае цэлае ўсё, што стварыў ён як першы беларускі прафесійны літаратар XIX ст., драматург,перакладчык, публіцыст і асветнік.

Яго паводзіны сярод шляхты - з'едлівая пародыя на правасуддзе. Не ласпеў Кручкоў яшчэ пачаць "разбірацельства", а ўжо гучыць яго загад, каб шляхта несла хабар: "Няхай аддаць хурману, ды спакуйце там харашэнька ў возе". Нахабству і цынізму Кручкова няма межаў. Ён так вольна адчувае сябе сярод цёмнай, прастакаватай, запалоханай яго прыгаворамі і штрафамі шляхты, што не лічыць патрэбным захоўваць нават знешнюю форму правасуддзя. Кручкоў аб'яўляе вінаватымі тых, хто ніякіх адносінаў да справы не мае. Ён добра ведае натуру цёмнай шляхты і ўпэўнены, што кожны вытрасе кашалёк, каб толькі не быць бітым лазой. Асабліва Пратасавіцкі: яго ж чакае "нечуванае ўніжэнне" - 25 лоз на голай зямлі, без дывана, як звычайнаму селяніну, не шляхціцу.

"Пінская шляхта" - першая беларуская камедыя сатырычнага зместу. Значны ўплыў на стварэнне п'есы аказала паўстанне 1863-1864 гадоў, паражэнне якога В. Дунін-Марцінкевіч перажываў вельмі балюча.

Самым вядомым пісьменнікам другой паловы XIX стагоддзя па праву лічыцца Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч. Паэт, драматург, тэатральны крытык, ён усхваляў працавіты і шчыры беларускі народ, крытыкаваў прыгонны лад і прыгоннікаў.

Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч закладваў трывалы падмурак новай беларускай літаратуры, быў мастаком арыгінальнай творчай канцэпцыі і адметнага стылю, асобай яркай і каларытнай.

Уся лiт. дзейнасць Д.-М. дзелiцца на да- i паcлярэформенную. Лiтаратурная дзейнасць Д.-М. дарэформеннага часу працякала ва умовах разлажэння прыгоннiцтва i развiцця новых капiт. у абстаноуцы уздыму у краiне сялянск. руху i грамадска-палiтычн. барацьбы, якая развярнулася вакол пытання аб прыгонным праве. Першы твор Д.-М. — камедыя "Сялянка". У ёй асноунае месца адведена паказу узаемоадносiн пана i селянiна.

Увагу В.Д.-М. прыцягваюць паблемы, звязаныя з падзеямi пачатку 60-х гг. — рэформа 1861г., паустанне 1863г. У камедыi "Пiнская шляхта” пiсьменiк выступае з рэзкай крiтыкай царскага чыноунiцтва i шляхты. Тэму камедыi падказала жыцце. Пасля паражэння паустня 1863г. чыноунiцтва стала паунауладным гаспадаром на Беларусi, яно ажыццяуляла уладу жорсткiм i бессаромным чынам.

На долю п'есы В. Дунiна-Марцiнкевiча "Iдылiя" (другая назва — "Сялянка") выпаў шчаслiвы лёс. Напiсаная ў 1846 г., яна i ў нашы днi з поспехам ставiцца на сцэнах многiх тэатраў, карыстаецца папулярнасцю ў гледачоў. Сам аўтар, якi быў душою аматарскага калектыву i ўдзельнiчаў у многiх яго пастаноўках, з сiмпатыяй адносiўся да герояў "Iдылii". Менавiта ў гэтым спектаклi ён блiскуча выконваў ролю селянiна Навума — самабытнага, яркага i таленавiтага чалавека, захавальнiка духоўных традыцый.

Першыя творы В. Дунiна-Марцiнкевiча былi вытрыманы ў духу сентыменталiзму. Для iх характэрна iдэалiзаванае адлюстраванне жыцця вёскi, пiльная ўвага да душэўных перажыванняў герояў, заклiк да чалавечнасцi, стварэнне вобразаў добрых памешчыкаў.

Камедыя "Пiнская шляхта" — выдатнае дасягненне беларускай нацыянальнай драматургii. Значны ўплыў на стварэнне камедыi аказала паўстанне 1863-1864 гг., да якога В. Дунiн-Марцiнкевiч аднёсся насцярожана, з пункту гледжання шляхецкай дэмакратыi. Няма падстаў лiчыць яго актыўным удзельнiкам тых падзей, аднак яны не маглi не паўплываць на далейшы жыццёвы i творчы шлях пiсьменнiка.